ένα κομμάτι σκοινί

Η γνώση για την ακριβή σημασία των πραγμάτων,
είπε,είναι δικαιοσύνη
και χτύπησε ξάφνου την καμπάνα
κόσμος μαζεύτηκε, στάθηκαν, κοιτούσαν,
"Εγώ την χτύπησα," είπε,
αυτοί κοιτούσαν
δε μιλούσαν
Ύστερα σήκωσαν τους ώμους τους, έφυγαν
Τότε εκείνος έκοψε με το σουγιά του ένα κομμάτι σκοινί
και τό' δεσε σφιχτά σφιχτά γύρω στη μέση του
εκεί μπροστά στην εκκλησία.
Δευτέρα μεσημέρι.

Γιάννης Ρίτσος, Κιγκλίδωμα, Της Δευτέρας

Θυμήθηκα (μέρες τώρα είναι που το θυμάμαι και το κυκλοφέρνω) τις αρχές της άνοιξης του 1985, τον Ρίτσο να ανεβαίνει την Ομονοίας στην Καβάλα μέσα σε ένα κουρασμένο κοντογούνι. Μήπως ήταν το 1984; Έχει μικρές φθορές αυτό το ύφασμα των εικόνων που με τυλίγει.
Και χτες που ήμουν στη μητρόπολη του Αμμάν, για ν'ανάψω ένα κερί στον Μακρυγιάννη, τον Φωτάκο και τον Ανώνυμο της Ελληνικής Νομαρχίας, είπα -ανάμεσα στις ελληνικές κι αραβικές ψαλμωδίες πάνω στον ίδιο τόνο- "Τι κρίμα που δε σου έδωσα πλήρη την προσοχή μου νωρίτερα, ποιητή!".
Μια και το έφερε ο λόγος, χωρίς τη μελέτη του πεζογραφικού του έργου (Εικονοστάσιο Ανώνυμων Αγίων), ο αναγνώστης είναι καταδικασμένος να χάσει μεγάλο μέρος της νεοελληνικής μεταπολεμικής πεζογραφίας, αν βέβαια ψάχνει για κείμενα που η πένα έχει αίμα ζωντανό.

excerpt

1
ألاحظتِ شيئاً ؟
ألاحظتِ أنَّ العلاقةَ بيني وبينكِ ..
في زمنِ الحرب ..
تأخذُ شكلاً جديدا
وتدخلُ طوراً جديدا
وأنّكِ أصبحتِ أجملَ من أيِّ يومٍ مضى ..
وأنّي أحبّكِ أكثرَ من أيَّ يومٍ مضى ..
ألاحظتِ ؟
كيفَ اخترقنا جدارَ الزمنْ
وصارتْ مساحةُ عينيكِ
مثلَ مساحةِ هذا الوطنْ ..

1.
Άραγε να το πρόσεξες;
Να πρόσεξες αυτό που μας ενώνει
πώς μεταβάλλεται
στα χρόνια του πολέμου
και περνά σε στάδιο καινούργιο,
και πως τόσο ομόρφυνες
πως σ' αγαπώ πρώτη φορά μου τόσο...
Άραγε να το πρόσεξες;
Πώς διεισδύσαμε στου χρόνου την οχύρωση
πώς τα μάτια σου κι η πατρίδα αυτή
έλαβαν τις ίδιες διαστάσεις;

(Νιζάρ Καμπάνι, Σημειώσεις εν καιρώ αγάπης και πολέμου)

أهلا و سهلا

March 29th, 2009
Al-Hussein Cultural Centre, Municipality of Greater Amman
Ras Al Ain, Small Auditorium 05:00-07:00 p.m.
"Knowing the other: Greek-Arab relations in literature"

Program of the Event:

05:00-05:20 p.m.:
• Welcome address by H.E. The Ambassador of Greece, Mr. Iraklis Asteriadis.
• Presentation by Henry Diab, Lund University, Director of Studies, Centre for Languages and Literature, "A Fruitful Cooperation- Programs of Exchange and Cooperation between Lund University and the University of Jordan".
05:20-05:50 p.m.:
• Assistant Professor Vassilios Sabatakakis, Lund University, Centre for Languages and Literature, Department of Greek Studies:
"Knowing the other: How the Byzantines and the Arabs described each other in medieval literature"
05:50-06:30 p.m.:
• Lecturer Vassilios Ikonomidis, University of Jordan, Department of European Languages, Section of Greek Language and Culture:
"Knowing the other: Translating modern and contemporary Greek and Arabic Poetry and Prose- Samples of an ongoing project"
Excerpts of poetry and prose will be recited by the speaker and his students of the Greek Section at U.J.: Luma Kalaji, Rita Qaqish, Samah Talalah, Fida A. Karim, Abd Al Fatah Shaheen

06:30- 07:00 p.m.: Reception

Μάζευα

Ήρθε ζητώντας το παλιό μου γραφείο, μια κάποια, ονόματι Αχλάμ (Όνειρα), και εξαιτίας του ονόματός της ίσως, δέχτηκα, και κατένευσα να πάρω τα δικά μου στην ειδική αίθουσα, όπου έτσι κι αλλιώς περνώ τις ώρες μου.
Αλλά, όσο το αίτημα υποβάλλεται δειλά κι ευγενικά, η επέλαση συμβαίνει απότομα και με μια δόση απολύμανσης. Σαν ό,τι άγγιξε ο άλλος, να γίνεται δυνάμει επικίνδυνο και ξένο. Το "ξένο σώμα"...
Μάζευα σήμερα σημάδια εφτά χρόνων.
Φυλλάδια ενημερωτικά,
Το σταχτοδοχείο μου από τη Δαμασκό,
Μολυβοθήκη, δώρο της Ιωάννας Κ. προ οκτώ ετών, πάλι από τη Δαμασκό,
Αιτήσεις για υποτροφίες,
Δύο ανεπίδοτες συστατικές επιστολές,
Χάρτες της Ελλάδας,
Ευχετήριες κάρτες Χριστουγέννων,
Κιμωλίες και μαρκαδόρους,
Χαρτάκια με μικρά γράμματα δικά μου, για φοιτητές μου από τον πρώτο χρόνο, με τους ειδικούς αριθμούς αναγνώρισης (κι αίφνης τους θυμόμουν έναν προς έναν),
Φύλλα αξιολόγησης και περιγραφές μαθημάτων. Ουφ, πόσες σελίδες έχω γράψει...
Και σειρές ολόκληρες βιβλία.
Έχουν κάμποσο όγκο τα επτά χρόνια.

Οι μαριονέτες

Ο ήρωας-μαριονέτα είναι κομμάτι της παθολογίας της γραφής.
Από άλλες προθέσεις μπορεί να ξεκινούν οι συγγραφείς, (η διαφωτιστική πρόθεση της εφαρμοσμένης φιλοσοφίας, για παράδειγμα, ή το άτολμο τσαλαβούτημα στα προσωπικά περιστατικά- ή κι άλλες αιτίες) αλλά στα ίδια φτάνουν.
Όταν διαβάζεις Το παιδί-θαύμα της Ιρέν Νεμιρόβσκυ, κείμενο του 1927 όταν η Ιρέν ήταν 24ετής, το δέχεσαι ίσως και κάτι ξεχωρίζεις που να λάμπει. Τουλάχιστον η διαδοχή αντιθετικών εικόνων, κάποιες εγκιβωτισμένες ιστορίες που παρατίθενται αδρά σχεδιασμένες.
Αλλά όταν διαβάζεις το Ανήρ εκδιδόμενος του Ευάγγελου Αδαμάκη, κείμενο του 2008, που διαφημίζεται ως αυτοβιογραφικό, τότε γίνεσαι έξαλλος. Όχι τόσο με τον αδικαίωτο καημό της αιωνιότητας που βασανίζει τον καθένα που κρατάει το μολύβι ή πατάει τα πλήκτρα, όσο με τα κριτήρια των εκδοτών.

Μετεωρολογία

Τι καταχνιά, Θεέ μου, τι βροχή

Πάντα η βροχή φτιάχνει καθρέφτες
Όπου αντί γι' ασήμι, μάλαμα
Και όταν τους μιλείς
Κάτι χαλίκια ελάχιστα, κάτι γυαλιά σπασμένα
Φτιάχνουν τη φωνή σου, όπως παλιά, με τις μικρές γωνίες
Κι έτσι σου αποκρίνονται.

Επικαιρότητες...

Από καθαρή σύμπτωση διαβάζω αυτές τις μέρες πάλι, και πιο προσεκτικά, το "Κατά Σαδδουκαίων" του Μιχάλη Κατσαρού (ας είναι καλά κάτι επιπλέον εκπτώσεις στα βιβλιοπωλεία, στους πάγκους με τα ευπώλητα): εκείνο που βρίσκει τον κολοφώνα του στο "Η διαθήκη μου"
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ' αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.
............................
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χαιρετάει απ' την εξέδρα ώρες
ατέλειωτες τις παρελάσεις
σ' αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε πάλι σ' όλους αυτούς που λέγονται
μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ' όλα τ' ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ' όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό
αρχηγό τους.
Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών
και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και στη
διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
.....
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.

Κείμενο θυμίζω του 1953. Θα ήταν σχεδόν νοσταλγική μπαναλιτέ να τα διαβάζει αυτά ο άνθρωπος του εικοστού πρώτου αιώνα, έτσι δεν είναι; Ευτυχώς η ιδιότητα του φιλολόγου, το μερτικό του από τη δημόσια αδιαφορία, επιτρέπει τέτοιες μπαναλιτέ. Και τι χυδαιότερο άλλωστε από τις τρέχουσες δημόσιες αναπαραστάσεις του δημόσιου βίου μας; Κανείς δεν μπορεί να τις υπερκεράσει. Έπειτα μια λοξή ματιά στον ημερήσιο Τύπο, στη συνέντευξη του Γράκχου των χορτολειβαδίων της Κρήτης (όπως ο ίδιος παρουσίασε μελοδραματικά εαυτόν, όταν έδωσε εντολή να ξυλοφορτώσουν τους Κρήτες αγρότες). Είπε το λοιπόν σήμερα ο υπουργός Μαρκογιαννάκης στο Πρώτο Θέμα:
«Από την ώρα που κινδυνεύουν πολλά αγαθά, διότι σήμερα υπάρχει κίνδυνος για πολύ μεγάλα αγαθά της κοινωνίας και των ανθρώπων, ενδεχομένως να χρειαστεί να στερηθούμε κάποια πράγματα, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.»
Και υπόσχεται στους νοικοκυραίους ότι θα αγοραστούν πολύ σύντομα οχήματα ρίψης νερού για τις διαδηλώσεις. Πρώτα χημικά αέρια κι έπειτα ξέπλυμα, να φύγουν τα "μιάσματα".
Νά'τοι που κάναν τόσο επίκαιρο το Μιχάλη Κατσαρό πάλι.
Και από σπόντα, ευνοείται και η κλασικότητα του Καβάφη που επίσης περιέγραψε οραματικά τον αναμορφωτή στο "Εν μεγάλη Ελληνική αποικία" , τούτο του 1928.