Αγανάκτηση

Στα εγγλέζικα ο τίτλος ήταν Indignation και δεν έψαξα αν μεταφράστηκε ακόμα στα ελληνικά το μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ, πρωτοδημοσιευμένο το 2008. Δεν είμαι ειδήμονας στην αμερικάνικη λογοτεχνία αλλά υπάρχει μια ποικιλία της που με καθηλώνει: ο Salinger για παράδειγμα ή, εδώ, ο Ροθ ρίχνουν στην αγκαλιά του αναγνώστη μια Polaroid βιαστική φωτογραφία με στιγμιότυπο νεανικής ζωής. Ακούγεται αυτονόητο πως η νεότητα με τη γλώσσα και τη σιωπή της, με τη ρητορεία της και τις δανεικές της κουβέντες, ανάμεσα στην εφηβεία και στην ενηλικίωση, θα τραβά τη μελάνη του συγγραφέα σαν το ξεραμένο σφουγγάρι. Εντούτοις αυτονόητο δεν είναι.
Ο νεαρός υποδειγματικός γιος Μέσσνερ, το εργατικό εβραιόπουλο που προσπαθεί να ικανοποιήσει τους πάντες και να ορίσει ένα τετραγωνικό μέτρο αυτοδιάθεσης παθαίνει όσα φοβάται μέσα από τον ακριβή συνδυασμό τυχαίων, πιθανών κι αναμενόμενων. Είναι το 1951 και έπειτα έρχεται το 1952. Αλλά δεν τον προφταίνει το 1953.
Κορυφώσεις: α. Η ξαφνική αποκάλυψη του μακάβριου τόνου στην αφήγηση (σελ. 54 της πανόδετης έκδοσης)
β. Ο ρητορικός θρίαμβος του Μάρκους στο γραφείο του Κοσμήτορα. Μπέρτραντ Ράσελ απολογία.
γ. Η επίσκεψη της μητέρας και οι όροι της συνθηκολόγησης των γενεών.
Αδυναμία: Η σιωπή του νεκρού αφηγητή στα γεγονότα του τέλους όπου τυχαίο, λογικό και ιστορική συγκυρία συναντώνται.

Σε όσους εξακολουθούν να μιλούν για τη χρυσή τη νιότη (ή, μάλλον, τη χρυσή τη νιότη τους) δεν έχω τι να πω. Μάλλον η δική τους εκτυλίχθηκε σε άλλο τόπο, όπου μοίραζαν κι ένα παγούρι με νερό της λησμονιάς και διψούσαν και το έπιναν. Θυμάμαι καταλεπτώς τις δυσκολίες της, τα τρεμάμενα βήματα και την αγανάκτησή της. Τόσοι τυφλοί, τόσοι άφωνοι, τόσοι υπνοβάτες και κανείς πολλές φορές δε βρισκόταν να κάνει ένα σινιάλο όχι της κατανόησης μα έστω της πρώτης αναγνώρισης.

Κι αν δεν το τραγουδούσα το 1983 που πρωτοβγήκε, ξεκίνησα από το 1986 κι έκτοτε αδιάκοπα, τελευταία δε κατά μόνας.

Ντίμα Μποβαράτ

Moebius Ship γλυπτό του Tim Hawkisnson

Μου λέει τους καημούς του πάντα. Δεν ξέρω πως τού μπήκε η ιδέα να με ονομάσει δεύτερο πατέρα του μα θα ήταν γιος να τον καμαρώνει κανείς. Από μικρός κράτησε το μαγαζί, οι γονείς έφυγαν να εργαστούν και να φέρουν καλά και προκοπή. Εκείνος έμεινε στο πόδι τους όχι μόνο με την έγνοια του μαγαζιού αλλά και με την ευθύνη του μικρότερου και ρέμπελου αδερφού. Όταν την αγάπησε, όταν αγαπήθηκαν όπως νόμιζε, μου την έφερε να την γνωρίσω. Έμεναν στα κενά τους στη βιβλιοθήκη της Ε. Γ. και διάβαζαν. Με τι φροντίδα της έδειχνε εικόνες και λέξεις και της εξηγούσε τα πολλά που με άσβεστη δίψα μάθαινε... Με τι πουριτανική σοβαρότητα την αντιμετώπιζε για να μην την εκθέσει... Σαν αποφοίτησε κι ενώ είχε υποτροφία για θερινό πρόγραμμα κι εύκολα θα εξασφάλιζε κι άλλην για τα μεταπτυχιακά του, αποφάσισε μετά μια βδομάδα να πάει στις χρυσοφόρες χώρες του Κόλπου να δουλέψει, να μαζέψει λεφτά και να την αρραβωνιαστεί κατά το πρέπον, του χρόνου το καλοκαίρι. Σήμερα μου έστειλε απελπισμένο μήνυμα πως εκείνη είπε το "ναι" στον πρώτο που εμφανίστηκε στις σκάλες του πατρικού της και ζήτησε το χέρι της. Σκέφτηκε το χαμένο χρόνο, το πόσους δρόμους ανηφόρισε λοξοπατώντας χάριν του μέλλοντος, του σχεδόν απτού μέλλοντος. Έπειτα, δεύτερο συμπληρωματικό σημείωμα ζητώντας μου μια χάρη: να του πω τα πέντε βιβλία που θα ξεδιάλεγα από τη βιβλιοθήκη μου ως θησαυρούς. Ήθελε την παραμυθία μέσα από πλοκές και μύθους, να σταθεί ένα βήμα πίσω από την θλιβερή έκπληξη που μόνον ένας αγαπημένος άνθρωπος μπορεί να μας φιλοδωρήσει.
Κι έτσι, βγάζοντας την εικόνα, φάνηκε η σκιά από το κάδρο της Ντίμας Μποβαράτ.

-Παραλλαγμένα περιστατικά βέβαια, όπου το Ντίμα είναι τυπικό όνομα κοριτσιού (σημαίνει σύννεφο που φέρνει βροχή) και το Μποβαράτ είναι υβρίδιο τυπικής κατάληξης επιθέτου ιορδανικής οικογένειας και ηρωίδας του Φλωμπέρ...

Κείμενα στο χιόνι

Συχνά στην ειδησεογραφία μένω με την εντύπωση πως είναι επίτηδες συγκερασμένη, ώστε να φτιάχνει στο σέικερ του μυαλού κάποιο αξεδιάλυτο μείγμα πραγματικότητας, εξωτικής παραδοξότητας και παρηγοριάς: υπονοεί το συμπέρασμα πως "υπάρχουν και χειρότερα" και "σ' ευχαριστώ Θεούλη μου". Δεν είναι κακή η τεχνική κι ας είναι ύποπτης ποιότητας το είδος αναγνωστικής απόλαυσης που δημιουργεί. Το ίδιο αποτέλεσμα- αυτήν την ένοχη χαρά του ζειν μπερδεμένη με λυπημένη ενσυναίσθηση- γεννούν και οι μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές με θέμα τις φυσικές καταστροφές και μόνη τους καλλιτεχνική επίτευξη τα ειδικά εφφέ. Παρόμοια και οι παραγωγές ζωντανού κοινωνικού προβληματισμού: άθλιοι ή εξαθλιωμένοι που λένε τον πόνο τους, προσκομίζουν φωτογραφίες ή τα σακατεμένα ψυχικά παιδιά τους ως αποδείξεις και δέχονται τηλεφωνήματα σε "πραγματικό χρόνο" υβριστικά, καταγγελτικά ή συμφιλιωτικά.
Το πρωί, διαβάζοντας τα νέα στο διεθνή Τύπο, έμαθα για τις πολικές θερμοκρασίες στη Βρετανία , τη Σκανδιναβία και την Ιρλανδία. Έπειτα, είδα νοερά τα σώματα των δέκα άστεγων ανδρών στη Γερμανία που πέρασαν εν μιά νυκτί τις κρύες πύλες του θανάτου και τους συνέδεσα με τους 122 που είχαν φέτος την ίδια τύχη στην Πολωνία. Θυμήθηκα και τα αντίστοιχα στις ρωσικές πόλεις. Σκεφτόμουν ότι ο αριθμός τους υπερβαίνει προς στιγμήν εκείνον των θυμάτων από τη νέα γρίπη. Τίποτα καινούργιο βέβαια: αφού η φτώχεια και η αναισθησία των οικονομικά προηγμένων κοινωνιών είναι οι διαρκείς πανδημικές νόσοι, για τις οποίες υπάρχει εμβόλιο αλλά κι εδώ όλοι είναι διστακτικοί να το χρησιμοποιήσουν.
Μα κάτι σημαίνει να βρίσκει κανείς ακριβείς αναπαραγωγές της Πείνας του Knut Hamsun εκατόν είκοσι χρόνια αργότερα.

Πέμψον ημάς εις τους χοίρους, ίνα εις αυτούς εισέλθωμεν (Κατά Μάρκον, 5, 12)

Αγαπημένος Bruegel: Η σκηνή με τα μαργαριτάρια και τους χοίρους βρίκεται κάτω, κεντρικά, στο δεύτερο διάζωμα.

Όταν διάβασα τον κ. Υπουργό Υγείας να διαβεβαιώνει το Μέγα Πανελλήνιο πως "ουδέν κρούσμα" εκδηλώθηκε και να μην ανησυχεί -έτσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία είναι λειψά, δε θα ωφελήσουν περισσότερο από το εικονοστάσι...
Όταν διάβασα τον κ. Υπουργό Παιδείας να λέει ότι θα ανοίξει blog για εκπαιδευτικούς και μαθητές να πουν τον πόνο και τις ιδέες τους -έτσι κι αλλιώς έχω ιδίαν πείραν λεπτομερή της αναλγησίας ενός βάρβαρου κράτους απέναντι στους εργαζόμενούς του...
Όταν διάβασα τον κ. Αναπληρωτή Υπουργό Χωροφυλακής να ζητά εκ νέου διάλογο για την απαγόρευση των διαδηλώσεων και ότι ήρθε επιτέλους η στιγμή να λειτουργήσει το στρατόπεδο συγκέντρωσης των παράνομων μεταναστών (εκείνο του οποίου η λειτουργία απετράπη την τελευταία στιγμή πριν την Ολυμπιάδα του 2004)...
κατάλαβα ότι δεν ταιριάζει άλλη πανδημία ως σκιάχτρο παρά εκείνη της γρίπης των χοίρων. Ευτυχώς, ο λεπταίσθητος πολίτης δε θα στερηθεί τα κοψίδια του, γιατί φαίνεται ότι το χοιρινό κρέας δεν ενοχοποιείται για τη μετάδοση της νόσου. Οι μακάβριοι χοροί έχουν πάντα ενδιαφέρον, στους μεσαίωνες.

Επικαιρότητες...

Από καθαρή σύμπτωση διαβάζω αυτές τις μέρες πάλι, και πιο προσεκτικά, το "Κατά Σαδδουκαίων" του Μιχάλη Κατσαρού (ας είναι καλά κάτι επιπλέον εκπτώσεις στα βιβλιοπωλεία, στους πάγκους με τα ευπώλητα): εκείνο που βρίσκει τον κολοφώνα του στο "Η διαθήκη μου"
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ' αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.
............................
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χαιρετάει απ' την εξέδρα ώρες
ατέλειωτες τις παρελάσεις
σ' αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε πάλι σ' όλους αυτούς που λέγονται
μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ' όλα τ' ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ' όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό
αρχηγό τους.
Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών
και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και στη
διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
.....
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.

Κείμενο θυμίζω του 1953. Θα ήταν σχεδόν νοσταλγική μπαναλιτέ να τα διαβάζει αυτά ο άνθρωπος του εικοστού πρώτου αιώνα, έτσι δεν είναι; Ευτυχώς η ιδιότητα του φιλολόγου, το μερτικό του από τη δημόσια αδιαφορία, επιτρέπει τέτοιες μπαναλιτέ. Και τι χυδαιότερο άλλωστε από τις τρέχουσες δημόσιες αναπαραστάσεις του δημόσιου βίου μας; Κανείς δεν μπορεί να τις υπερκεράσει. Έπειτα μια λοξή ματιά στον ημερήσιο Τύπο, στη συνέντευξη του Γράκχου των χορτολειβαδίων της Κρήτης (όπως ο ίδιος παρουσίασε μελοδραματικά εαυτόν, όταν έδωσε εντολή να ξυλοφορτώσουν τους Κρήτες αγρότες). Είπε το λοιπόν σήμερα ο υπουργός Μαρκογιαννάκης στο Πρώτο Θέμα:
«Από την ώρα που κινδυνεύουν πολλά αγαθά, διότι σήμερα υπάρχει κίνδυνος για πολύ μεγάλα αγαθά της κοινωνίας και των ανθρώπων, ενδεχομένως να χρειαστεί να στερηθούμε κάποια πράγματα, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.»
Και υπόσχεται στους νοικοκυραίους ότι θα αγοραστούν πολύ σύντομα οχήματα ρίψης νερού για τις διαδηλώσεις. Πρώτα χημικά αέρια κι έπειτα ξέπλυμα, να φύγουν τα "μιάσματα".
Νά'τοι που κάναν τόσο επίκαιρο το Μιχάλη Κατσαρό πάλι.
Και από σπόντα, ευνοείται και η κλασικότητα του Καβάφη που επίσης περιέγραψε οραματικά τον αναμορφωτή στο "Εν μεγάλη Ελληνική αποικία" , τούτο του 1928.

Constituent myth and its trauma

The story of David defeating the Philistine champion Goliath in a duel is famous. And how important David's figure is for the mythical genealogy of Israel, this I do not need to point out. The short youngster, the eighth son of Saul's servant Jesse, who came out bearing only his sling and five stones and faced this giant جالوت (Jalut, and Julyat in the Arabic religious texts) has been a great hit in storytelling. Generations of children have been introduced to the myth, which may also carry along moral conclusions, such as "one may be small, but one may be a lion", "it is the character that grants victory", or rather "God decides on power, according to faith and strong belief".

Caravaggio's David and beheaded Goliath

I do not believe that I will ever forget those multicoloured pictures with David showing the severed head of his gigantic opponent to the crowds and the Philistines fleeing away. I am happily tempted to agree with the views of several scholars such as Azzan Yadin and Martin Litchfield West that the description of the scene and of Goliath's armour in particular, brings strong the perfume of Greek imagery, from the various Homeric duels which took place under the walls of Troy. And that the metallic armour fits better the description of a Greek armour of the 6th cent. B.C. than a Philistine one of the 10th cent B.C. Let it be this way or the other, texts travel and create harmonious or clashing commonwealths of their own, stronger and more long-lasting compared to the ones marked on the political atlas.
I remember that during the start of the 1st intifada (1987) I was impressed by the reversal of the biblical scene. The Philistine shabab were throwing philistine stones, many times using their slings, or bare hands, against the invading tanks (armors) of the Israeli army. It seemed that Goliath had shifted sides meanwhile. Did you take a look at the hundreds armors which surround the Gaza Strip, promising nothing good at all? Now David is جالوت and he plays safe.

An accountant's December

The issue with December is not that it is the elusive month of resolutions and scrutinizing life-accounting, but the fact that it arrives too fast and all the more often. Tsarouhis in this self-portrait, indicates the reasons: it bears the prudent wings of Daedalus.

Το ελεύθερον...

Μπροστά στις Πύλες της Παραδείσου



It proves gradually annoying and disappointing, while abroad, watching one's own country becoming something new and essentially modified. It entered the hatching period long ago, true, but now it breaks free from its egg shell, and you suddenly realize that you would have rather seen it as an omelet. The government is said to have plans to negotiate the conditions under which the Empire will be granting Greek citizens a free entry to its purple dyed realms without a visa. In exchange, Greece will be cooperating in providing information and alignment to the imperial rules of "security". And despite relevant complaints of the Commission of E.U.
I remind that U.S. had de facto divided the countries of European Union into two categories, out of which the first was more than welcome, while the second should undergo the humiliating process of a stingy visa-granting policy: similar to the one witnessed in the Arab world. Depending on the general feeling of the people towards the Empire and the phobias of the Empire. Perhaps, the time has come to exchange: what with what?
Please consider this comment as a continuation of the previous post, which was all about poetry and the process of redefinition it activates. It is similar, but the blessing right hand of poetry, becomes the left waving limb in the simulacrum of the mirror; the mirror of "reality", this is.