Φύγαν τα πουλιά

Συμβαίνει με όσους επιζούν της τέχνης τους και από κάποιαν της μοίρας επίνευση μακροημερεύουν. Κάτι πρίγκηπες βαλκανικών βασιλείων που διαλύθηκαν ή μεταπολιτεύτηκαν, κάποιοι αυτοκράτορες που παύθηκαν κοινή συναινέσει, ορισμένοι θρύλοι που στάθηκαν (δεν θα έλεγα "αξιώθηκαν") να δουν το όνομά τους να λάμπει ενώ το επιτήδευμά τους έφθινε. Η μελαγχολία του επιλόγου "γειάαααα σας - γειάαααα σας - γειάαααα σας"...
Τέτοια ήταν η εντύπωσή μου όταν παρακολούθησα το περασμένο καλοκαίρι νομίζω κάποια λαμπερή-στρας βραδιά για τηλεοπτικούς αστέρες της ενημέρωσης (βραβεία που ανεβάζουν το κασέ και σημειώνονται απαραίτητα στην οικεία στήλη του βιογραφικού σημειώματος υπό τον τίτλο "Διακρίσεις"). Έφεραν ως τιμώμενο πρόσωπο τον Ευγένιο Σπαθάρη στα 84 του να παραλάβει το έπαθλο "για τη συνολική προσφορά" του στον τόπο. Δεν καλοάκουγε ή δεν ήθελε να καλακούει. Δεν περπατούσε σταθερά ή η όλη ολισθηρότητα του γκαλά τον έκανε να φαίνεται ασταθής ενώ ήταν ο μόνος που αντιλαμβανόταν πού πατούσε και πού βρισκόταν. Τις προάλλες, άλλο ένα ασταθές βήμα τον έφερε στο ατύχημα, έπειτα στο δυστύχημα και τώρα πια έκλεισε τον κύκλο του στον κόσμο.
Ίσως, αν η αρχαία αντίληψη για τον σκιερό τόπο των ψυχών ευσταθεί, να βρεθεί στην καταλληλότερη μάντρα, να παίζει με τα αγάλματα και τα φορτώματα που κουβαλούν οι κρυμμένοι θεράποντες ή ο ίδιος ως έντιμος θεράπων. Όπως τα περιγράφει ο Πλάτων να διαδραματίζονται στην Πολιτεία (Ζ).
Ο Καραγκιόζης, με όλην την απλότητα και επαναληπτικότητα των θεμάτων και των χαρακτήρων του ανέθρεψε παιδιά και μεγαλύτερους. Θυμάμαι που φτιάχναμε χαρτοκοπτική τις φιγούρες και κάποιοι φίλοι επιχειρούσαν να ανεβάσουν παραστάσεις. Στην ηλικία των 10-11 όλα αυτά. Μια ανάγκη αυτοέκφρασης με την τέχνη και το προσωπείο της σκιάς όπου τα χέρια, η δεξιοσύνη στις κλωστές και τα σύρματα (ή τα πηχάκια), η φωνή, η ευρηματικότητα στην υπόθεση, η ενημέρωση από σχετικά τεύχη κακοφτιαγμένων εικονογραφημένων, όλα συνεργούσαν.
Τώρα που η εντύπωση από τη χώρα όλο και περισσότερο κατατείνει προς έναν πελώριο καραγκιόζ μπερντέ, είναι γεγονός ότι ο μεγάλος μάστορας θα λείπει εξακολουθητικά. Ίσως και να μην ήθελε να παρακολουθεί τα περαιτέρω, γιατί παραπάει η εφιαλτική επαλήθευση της ρήσης του Ουάιλντ ότι η ζωή μιμείται την τέχνη. Η τελευταία συνέντευξη του Σπαθάρη στα Νέα, η γλώσσα, η ευκρίνεια της ανάμνησης και η συνείδηση της ευρύτερης εικόνας είναι ενδεικτικές του ανθρώπου που έφυγε.

Shadow Figures Theater

Eugenios Spatharis performing
On February 26th, the Greek Ministry of Culture decided to honor- with its remarkable tendency towards delay and eternity- Eugenios Spatharis, the most reputable animator of Shadow Figures Theater in Greece for his achievements during the last 65 years, in keeping alive the tradition of Karagkiozis. He strarted performing during the dark years of the German occupation (early '40s), while still an adolescent. There are many other shadow theater traditions around the world (in China, Indonesia, the Ottoman Empire) but Karagkiozis proved to be flexible in commenting on actual events, politics, social aspirations, phenomena of daily life, so that eventually this spectacle has not been fixed in given stories/myths. At the beginning of the school year he appears as "Karagkiozis Teaching", before the municipal elections "Karagkiozis the Mayor", before the national elections "Karagkiozis at the Parliament" and so on, along with other favorite stories that show him fighting side by side with Alexander the Great against the Cursed Snake.

I am tempted sometimes to compare these simple sketches with the way that Aristophanes criticised his contemporaries, by means of mythology and mainstream artistic reperesentations. The characters of this theater are more or less counted:


Karagkiozis- a poor Greek guy with a rebellious spirit. He is a family man, but at the same time lazy, careless, humorous, unconventional, adventurous, ready to question any social hierarchy, or be seduced by the beautiful daughter of the ruler.


Hatziavatis- a middle class Greek in the ottoman Empire: Ready to co-operate with the basha, to become spineless, to get some profit, to obey the rules of social mannerisms.


Sior Dionysios- a Greek from Zante, westernized, poetic, using italian words every now and then, strong in his feelings, helpless with reality, a friend for Karagkiozis.


Stavrakas- the typical macho street guy, he pretends to be the Lionheart, but in the end he is coward, beaten up, worthless, an exemplary liar.


Morphonios- an ugly pampered young man, spoilt by mom, delicate and an easy victim of Karagkiozis's strong hand.


The Jew- a Jew merchant of Istanbul or Thessaloniki, where Greeks and Jews were living side by side. Stingy, funny, relatively wealthy, sly on occasions, timid.


The Basha- the representative of the ruler, powerful, respectful, he never sings during the performance, keeping appearences.


Barba Yiorghos- the mountainous Greek braveheart of the south, unpolished in his behaviours, strong in fights, stubborn and proud, using a heavy accent. He is the uncle of Karagkiozis usually.


Veligkekas- the Turkish-albanian guard of the Basha. Violent, strong, stupid, using a strange dialect in which greek, turkish and albanian phrases come together.


One can easily notice the stereotypical representations; they originate from the long Ottoman experience in Greece. What is particularly interesting is that this world of another era could travel through time and become a tool for an up to date commentary and sharp criticism. Revealing perhaps continuities in human behaviour. I was so delighted while watching a series arranged by Spatharis, on Odyssey, representing Karagkiozis as one of Ulysses's sailors. Karagkiozis also became the theme of some interesting ballads of protest. He became a figure of musical and still one can buy his leather or cartboard figure in Plaka, or elsewhere. As a hero, he is positive and admirable. But the expression "Είσαι Καραγκιόζης ρε συ!!!" means "You are ridiculous, pal"